مکانیزم ماشه چیست؟ + کی فعال میشود؟ + فعال شود چه میشود؟

داستان از کجا شروع شد؟
سال ۲۰۱۵ یه توافق مهم بین ایران و شش قدرت بزرگ دنیا بسته شد به اسم برجام.
ایران قبول کرد برنامه هسته‌ایشو محدود کنه (مثل غنی‌سازی اورانیوم کمتر، تعداد سانتریفیوژ کمتر، شفافیت بیشتر با آژانس و این حرفا) و در عوض، تحریم‌های سنگین سازمان ملل و کشورهای دیگه تعلیق شد.

مکانیسم ماشه یعنی چی؟

تو برجام یه بند عجیب گذاشتن به اسم snapback mechanism.
ترجمه‌ش میشه «بازگشت خودکار»؛ چون شبیه ماشه تفنگه که وقتی کشیده میشه گلوله شلیک می‌کنه و نمی‌تونی جلوشو بگیری، بهش گفتن مکانیسم ماشه.
یعنی اگه یه طرف توافق بگه ایران تعهداتشو نقض کرده، ماشه کشیده میشه و روند بازگشت تحریم‌ها شروع میشه.

اگر مکانیسم ماشه فعال شود چه میشود

یکی از کشورهای عضو توافق (مثلاً فرانسه، آلمان یا بریتانیا) نامه می‌زنن به شورای امنیت.
با این نامه یه شمارش معکوس ۳۰ روزه شروع میشه.
تو این مدت، شورای امنیت فقط یه راه داره: باید یه قطعنامه جدید بده که تحریم‌ها تعلیق بمونه.
اما نکته طلایی اینجاست: هر عضو دائم (مثلاً آمریکا، روسیه یا چین) می‌تونه این قطعنامه رو وتو کنه.
اگه وتو بشه یا هیچ قطعنامه‌ای تصویب نشه بعد از ۳۰ روز، تحریم‌های قدیمی سازمان ملل اتوماتیک برمی‌گردن.

چرا مکانیسم ماشه مهمه؟

چون برخلاف بقیه قطعنامه‌ها که لازمه کلی رأی جمع بشه برای اعمال تحریم، اینجا برعکسه:
ادامه رفع تحریم نیاز به رأی داره.
یعنی جلوگیری از تحریم سخت‌تر از اعمالشه!

تاریخ انقضای ماشه

این مکانیسم ماشه یه تاریخ مصرف داشت: ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵.
یعنی اگه قبل از این تاریخ کسی فعالش نمی‌کرد، دیگه برای همیشه از بین می‌رفت.
برای همین الان که فقط کمتر از دو ماه مونده، فرانسه و آلمان و بریتانیا عجله کردن و ماشه رو کشیدن.

مکانیسم ماشه فعال شد

امروز صبح (پنج‌شنبه ۲۸ آگوست ۲۰۲۵ / ۶ شهریور ۱۴۰۴)،
فرانسه، آلمان و بریتانیا (معروف به تروئیکای اروپایی یا همون E3) یه نامه به شورای امنیت دادن و رسماً اعلام کردن که مکانیسم ماشه رو فعال کردن.
از الان یه تایمر ۳۰ روزه روشن شده.
اگه ایران تا اون موقع به شکل جدی وارد مذاکره نشه یا با آژانس همکاری ویژه نکنه، تحریم‌های سازمان ملل به‌طور کامل برمی‌گرده.

چرا مکانیسم ماشه فعال شد؟

مکانیسم ماشه فقط تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ اعتبار داره
الان فقط کمتر از دو ماه مونده
اروپایی‌ها اگه تا قبل از این تاریخ اقدام نمی‌کردن، دیگه برای همیشه این ابزار رو از دست می‌دادن
برای همین عجله کردن و گفتن: «الان وقتشه، وگرنه دیگه فرصت نداریم!»
این اقدام فقط تحریم نیست؛ یه جور فشاره که ایران برگرده سر میز مذاکره و دوباره یه توافق جدید (یا نسخه به‌روزشده برجام) بسته بشه.
در واقع میگن: «یا مذاکره کن، یا تحریم‌های سازمان ملل دوباره برمی‌گردن.»